https://doi.org/10.36719/2663-4619/111/124-131
Gülarə Əzizova
Azərbaycan Universiteti
magistrant
https://orcid.org/0009-0009-7950-4351
gulara.karimova@student.au.edu.az
Təyinlər və onların Dədə Qorqud dastanlarında dilə təsiri
Xülasə
Təyinlər Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi inkişafında mühüm rol oynayan bədii ifadə vasitələrindən biridir. Bu vasitə insan, hadisə və ya əşyanın müxtəlif xüsusiyyətlərini vurğulamaqla, onların obrazını zənginləşdirir və oxucuya daha təsirli şəkildə çatdırır. "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanlarında təyinlər bədii üslubun təməlini təşkil edir. Dastanda istifadə edilən epitetlər qəhrəmanların xarakterini, cəmiyyətin adət-ənənələrini və milli dəyərləri aydın şəkildə əks etdirir. Məsələn, qəhrəmanların fiziki gücünü və mənəvi keyfiyyətlərini təsvir etmək üçün "polad biləkli", "qılınc ürəkli" kimi təyinlərdən istifadə olunub. Bu ifadələr dastan qəhrəmanlarının əzəmətini və döyüş ruhunu oxucuya ustalıqla çatdırır.
Dədə Qorqud dastanlarındakı təyinlər yalnız estetik funksiya daşımır, eyni zamanda dövrün dil xüsusiyyətlərini qoruyaraq dilin tarixi inkişafına işıq tutur. Dastanda işlədilən təyinlər o dövrün Azərbaycan türkcəsinin lüğət tərkibini və ifadə zənginliyini əks etdirir. Təyinlər vasitəsilə dilin ritmik və ahəngdar olması təmin edilir, oxucuya və ya dinləyiciyə emosional təsir gücü artırılır. Beləliklə, "Dədə Qorqud" dastanlarındakı təyinlər həm bədii üslub, həm də dil tarixi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Açar sözlər: Dədə Qorqud, ədəbiyyat, türk xalq tarixi, dastan