https://doi.org/10.36719/2663-4619/112/105-110
Fatma Hüseynova
V.Y.Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
https://orcid.org/0009-0009-6805-2302
huseynova01049@gmail.com
Şəhla Əliyeva
V.Y.Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
biologiya üzrə fəlsəfə doktoru
https://orcid.org/0009-0006-6971-4679
shahlaaliyeva1969@gmail.com
Zivər Abseynova
V.Y.Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
https://orcid.org/0009-0009-1366-0896
ziver.abseynova@mail.ru
İlhamə Məsimova
V.Y.Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
https://orcid.org/0009-0004-5507-3650
ilhamemasimova73@gmail.com
Sevda Rəhimli
V.Y.Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
https://orcid.org/0009-0001-0332-9667
sevda.rahimli90@gmail.com
Plasmodium vivax-ın in vitro kultivasiyasında fiziki amillərin rolu
Xülasə
Üçgünlük malyariya törədicisi olan P.vivax geniş coğrafi ərazidə yayılıb, hər il 80 milyona qədər insanın yoluxmasına səbəb olur. Xəstəlik törədicisinin in vitro fasiləsiz kulturasının alınmaması bu malyariya növünə qarşı effektli mübarizə aparılmasını, vaksin hazırlanmasını çətinləşdirir. P.vivax-ın mürəkkəb bioloji xüsusiyyətləri onun uzunmüddətli kulturasının alınmasına əngəl törədir. Bu plazmodium növünün fasiləsiz kultivasiyası üçün hələlik standart protokol mövcud deyildir. P.vivax-ın fasiləsiz kulturasının alınmaması səbəblərindən biri kimi merozoitlərin sahib hüceyrəyə daxil ola bilməməsi göstərilir. Tədqiqatçıların fikrinə görə P.vivax-ın kulturasının standartlaşdırılması üçün bir çox aspektlər nəzərdən keçirilməlidir.
Məqalədə üçgünlük malyariya törədicisinin (Plasmodium vivax) in vitro fasiləsiz kulturasının alınması üçün vacib olan müxtəlif fiziki faktorlar araşdırılır. Parazit mənbəyinin düzgün seçilməsi, qan nümunələrinin saxlanması şəraiti, qaz tərkibi, temperatur P.vivax-ın in vitro uzunmüddətli kulturası üçün əhəmiyyətli ola biləcək amillər sırasındadır. Digər bir sual parazitin in vitro inkişafı üçün statik və ya dinamik kultura şəraitinin seçilməsu ilə bağlıdır. Bəzi araşdirmaçılar P.vivax üçün bu 2 kultura sistemindən növbəli olaraq istifadə etmişlər.
Açar sözlər: malyariya, P.vivax, fasiləsiz kultura, parazit mənbəyi, izolyat, statik və dinamik kultura