Arxiv
ELMİ İŞ - 2025
Lalə Məhəmməd qızı Cabbarova
Bakı Dövlət Universiteti
lalajabbarova@gmail.com,
Dəniz Qalib qızı Umarova
Xəzər Universiteti
danizumarova@gmail.com
MOBBİNQ FENOMENİ VƏ ONUN YARATDIĞI FƏSADLAR
Açar sözlər: mobbinq, psixoloji zorakılıq, iş yeri, psixoloji sağlamlıq
Key words: mobbing, psychological violence, workplace, psychological health
Ключевые слова: моббинг, психологическое насилие, рабочее место, психологическое здоровье
Giriş
Öz maddi təlabatlarını ödəmək naminə insanların bir çoxu günün böyük bir qismini iş yerində keçirirlər. İşini layiqincə yerinə yetirmək, uğur qazanmaq, dəyişən rəqabətə uyğunlaşmaq arzu edilən bir hal olmaqla yanaşı iş həyatının əsas amillərindən birinə çevrilib. Adi gündəlik həyatımızın bir çox sahəsində olduğu kimi, iş həyatında da bir sıra problemlər müşahidə olunmaqdadır. Fərqli şəxsi xüsusiyyətləri, düşüncələri, məqsədləri və gözləntiləri olan şəxslərin bir araya gəldiyi iş mühitində bəzi zamanlarda psixoloji təzyiq, zorakılıq kimi hallara rast gəlindiyi müşahidə olunmaqdadır. Mobbinq son dövrlər işçilərin iş həyatında qarşılaşdıqları qlobal problemlərdən biri olub psixologiya, psixiatriya, hüquq, iqtisadiyyat, sosiologiya və s. kimi elm sahələri tərəfindən geniş şəkildə araşdırılmaqdadır.
Dilimizdə yeni olan mobbinq sözünün məna çalarına nəzər saldıqda güzəran həyatında istifadə olunan bir çox deyimləri nümunə olaraq göstərmək olar: "quyusunu qazmaq", "torbasını tikmək", "gözdən salmaq", "üzünə gülüb arxasınca danışmaq" və s. kimi ifadələr əslində özündə mobbinqin səciyyəvi xüsusiyyətlərini əks etdirir. Adı çəkilən davranışlar hər biri özündə neqativ niyyəti əks etdirərək qarşı tərəfə zərər verməyə istiqamətlənir. Ədəbiyyatlarda müxtəlif dövrlərdə iş yerində mobbinqi ifadə etmək üçün H.Leyman (1990) psixoloji terror, C.Brodski (1976) təcavüz, C.Vilson (1991) iş yeri travması, İ.Sailifors (1987) günah keçisi, S.Kile (1990) sağlamlığı təhlükədə qoyan liderlik və s. kimi ifadələrdən istifadə etmişdir (Einarsen, 2000: 382). Terminin dəqiq bir qarşılığının olmaması səbəbi ilə bir çox dillərdə bu termin tərcümə olunmadan, mobbinq şəklində istifadə edilməkdədir (Beycan, 2014: 2). Məhz bu qeyd olunanları nəzərə alaraq, "mobbinq" anlayışının bir termin kimi Azərbaycan dilində saxlanılması məqsədə uyğun hesab edilmişdir.
Baxış: 1151